De ander leren kennen zonder jezelf te verliezen
Misschien ken je het gevoel wel: dat je je zo probeert aan te passen aan een ander of een andere cultuur, dat je het gevoel krijgt jezelf kwijt te raken. Een balans vinden tussen het leren kennen van andere culturen en het bewaken van je eigen waarden en grenzen is een belangrijk aandachtspunt in elke dienst of elk product van Globi. In dit artikel leggen we uit waarom we dit zo van betekenis vinden. En waarom het juist ook heel mooi samen kan gaan.
De kracht van ontmoeting
Een tijdje geleden ontdekten wij filosoof Charles Pépin: hij schreef het boek ‘De Ontmoeting’.
“Wij mensen leren onszelf kennen in de confrontatie met de ander. Iemand ontmoeten betekent dat je met andere ogen naar de wereld leert kijken zonder jezelf te verliezen. Door een echte ontmoeting verander ik en word ik meer mezelf ’
Charles Pépin
Maar er is wel een cruciaal punt als het gaat om ontmoeten, aldus Charles Pepin in het Filosofie Magazine. “Ik ervaar de wereld door jouw ogen, maar ik houd ook mijn eigen perspectief. Ik verdwijn niet. Dat is de ervaring van differentie.”
Oprechte verbinding ontstaat als je jezelf kunt blijven
Samen met onderwijsprofessionals in het po, vo, mbo en ho werken wij als Globi aan het versterken van verbinding tussen mensen met verschillende culturele achtergronden. Wij geloven dat meer verbinding leidt tot meer begrip voor elkaar en in de wereld. Om een verbinding te leggen met de ander passen we ons vaak aan diegene aan. Dat zien we als iets nobels. Je wilt het immers niet fout doen en laten zien dat je respect hebt voor de ander. Zo kun je je bijvoorbeeld aanpassen aan eetgewoonten van anderen of meedoen aan een religieus gebed terwijl je zelf misschien niet of in iets anders gelooft. Jezelf op die manier aanpassen is nobel, maar wel alleen als je daarbij ook binnen de grenzen van je eigen normen en waarden kunt blijven, zo stellen we bij Globi. Ontmoet je iemand die een ander idee heeft over man-vrouwverhoudingen, dan betekent dat niet dat je afstand hoeft te doen van je eigen standpunten om een betere relatie op te bouwen. Stap je teveel over je grenzen heen, dan breng je juist de oprechtheid van de verbinding in gevaar. Je ontneemt immers de ander de kans om jou echt te leren kennen. Daarbij voelt het niet goed en is het uitputtend om je anders voor te doen dan je eigenlijk bent. En uiteindelijk werkt het averechts: want waar is diversiteit nog te vinden wanneer je juist je eigenheid op het spel zet?
Je grenzen verleggen om jezelf te ontdekken
Moet je dan nooit je grenzen verleggen, je normen en waarden kritisch bevragen? Natuurlijk wel, dat kan juist ook een vorm van persoonlijke groei zijn. Door een interculturele ontmoeting kun je nieuwe dingen leren, over jezelf en de ander, waardoor je nieuwe gedragingen kunt toevoegen aan je repertoire en die in kunt zetten op geschikte momenten. Maar verschuif je je grenzen omdat je iets nieuws hebt geleerd van de ander en je de situatie nu beter in kan schatten? Of omdat je denkt dat je je moet aanpassen hoe aan ‘hoe het heurt’ en bang bent om iets verkeerd te doen, zonder dat je eigen gevoel over de kwestie of situatie is veranderd?
Zonder wrijving geen glans
Bij Globi weten we dat het ontdekken en leren kennen van de ander prima samen kan gaan met behoud van jezelf: juist de ervaring van differentiatie die Pépin noemt, maakt het mogelijk de ander te leren kennen én jezelf te bewaren of verrijken. Zelfs als gedrag, waarden of tradities lijnrecht tegenover elkaar staan, geloven wij dat je een middenweg kunt vinden waarin je jezelf kunt blijven en tegelijkertijd mee kunt bewegen met de situatie waarin je zit. Dat betekent niet dat het altijd makkelijk gaat, omgaan met dergelijke dilemma’s vraagt om een sterke reflectie. En het betekent ook niet dat het zonder wrijving gaat: in de ontmoeting kun je ongemakkelijke en soms ontwrichtende dingen ontdekken, ook over jezelf. Overigens noemen we bij Globi die ongemakkelijke momenten, die kunnen leiden tot verwondering, ook wel rich points. Over die laatste lees je hier meer.
Democratie, burgerschap en identiteit
Terug naar Pépin. Hij stelt in het Filosofie Magazine dat anderen ontmoeten niet alleen nodig is om onszelf te leren kennen, maar ook noodzakelijk is voor een goed functionerende democratie. ‘Een democratie is een systeem waarin we de ander proberen te ontmoeten’, zo stelt hij. Maar als je naar onze diverse maatschappij kijkt, kunnen de onderlinge verschillen dan ook niet te groot of te veel worden? Kan de diversiteit zo groot worden dat elkaar ontmoeten en verbinding maken te ingewikkeld wordt? Pépin zegt daarover het volgende:
Charles Pépin
“We proberen in een democratie een gedeelde wereld te creëren; een eenheid waarin je elkaars verschillen bewaart, maar wel openstaat voor verandering. Een al te strikte visie op wie je bent kan deze verandering in de weg zitten.”
Net als Pépin zijn wij ervan overtuigd dat het mogelijk is om een gedeelde wereld te creëren met mensen die verschillend zijn ten opzichte van onszelf. Het vraagt om burgerschap waarbij mensen anders naar zichzelf durven kijken, om interculturele vaardigheden die een voorwaarde zijn voor authentieke verbinding, namelijk openheid, empathie en nieuwsgierigheid. Pépin pleit voor een zogenaamde ‘zachte‘ kijk op identiteit: ‘Zeg niet: ik ben wat ik ben, punt. Want als iedereen zijn identiteit als iets onveranderlijks ziet, is er geen ontmoeting mogelijk.’ Bij Globi benadrukken we vaak dat cultuur dynamisch is en constant verandert. Voor het concept identiteit geldt hetzelfde. Als we die zachte kijk op identiteit kunnen omarmen, maken we ruimte voor diversiteit, oprechte verbinding en persoonlijke groei.
Wereldburgerschap en de ontmoeting
We sluiten af met een laatste gedachte van Pépin die treffend weergeeft waar het bij (wereld)burgerschap om draait:
Charles Pépin
“Sommige mensen zeggen dat je alleen thuis bent in je eigen land, in je eigen cultuur, met mensen die precies zo zijn als jij. Maar misschien ben je pas echt thuis wanneer je de vreemdeling thuis uitnodigt en wanneer jij je thuisvoelt in het onbekende.
Openstaan voor wat anders is en je thuis voelen in het onbekende: dat is precies waarvoor wij als Globi staan. Zelfverzekerd en met beide voeten op de grond op zoek gaan naar dat wat je in eerste instantie aan het wankelen brengt, maar je daarna juist meer tot jezelf doet komen: volgens ons is dat wereldburgerschap pur sang.
