Rich points van het Globi Team

De zomervakantie is begonnen! Blijf je thuis of ga je op vakantie? Ben je van plan naar een ander land of nieuwe plek te gaan? Dan kan het zijn dat je een rich point gaat ervaren. Je weet wel, zo’n moment waarop je denkt: “Wat gebeurt hier? Dit is vreemd….” Een rich point kan een ervaring zijn die je je leven lang bij blijft en je kijk op de wereld vergroot. In dit blog lees je meer over wat rich points zijn. Én geeft ons Globi Team een aantal voorbeelden van rich points die belangrijke lessen in zich hebben gehad. 

Interculturele communicatie: dit zijn rich points 

Een rich point is een verbale of non-verbale uiting van een groep of cultuur die je, in eerste instantie zonder het culturele frame van deze groep of cultuur, niet begrijpt. Het gaat over dat moment waarop je in een ongewone, nieuwe culturele context iets raadselachtigs ervaart. Rich points, een concept ontwikkeld door taalkundig antropoloog Michael Agar, is, simpeler gezegd, een term, actie of conversatie die niet binnen je al bestaande kijk op de wereld past en je daardoor verbaast of verwondert. Een ‘rijk punt’, een moment dat je uitdaagt om op onderzoek uit te gaan en na te denken over cultuur: die van de ander én die van jezelf.

Voorbeeld van een rich point: Agar in India

Om het begrip verder uit te leggen nemen we een voorbeeld van de onderzoeker zelf. In de jaren tachtig deed Agar veldonderzoek in het Zuiden van India. Toen hij op het punt stond naar een nabijgelegen dorp te reizen, deed de kok die zijn lunch maakte een stukje houtskool bovenop het eten alvorens het in te pakken. Agar was verwonderd over wat er gebeurde. Later leerde hij van Indiase vrienden dat de kok dit deed om geesten op afstand te houden. Voor de lokale bevolking was dit algemene kennis, voor Agar was het een moment dat hem verwarde en aan hem, als outsider, moest worden uitgelegd. Toen Agar het voorbeeld later vertelde op de Universiteit in Puerto Rico, waren zijn toehoorders lang niet zo verwonderd als hij. Zij vonden het eerder vreemd dat het voor de onderzoeker een verwarrend moment was geweest, omdat ook zij geloofden dat geesten actief zijn in onze wereld en je jezelf hiertegen moet beschermen. Oftewel: het paste wel in hun bestaande frame, in hun kijk op de wereld. 

Rich points van het Globi Team

Binnen het team van Globi bespreken we vaak, bewust en onbewust, wat we geleerd hebben van onze interculturele en internationale ontmoetingen, opgedaan over de grens en in Nederland zelf. Rich points zijn daarmee dus regelmatig onderwerp van gesprek. We nemen je graag mee in een handjevol rich points van leden van het Globi Team!

1. Stereotypering tijdens een uitwisseling met India

Sophie: “Toen ik in de 3e klas van de middelbare school zat, stond er een uitwisseling met een partnerschool in India op de planning. Thuis besloten wij gastgezin te zijn en we verwelkomden Tanya uit Mumbai. De voorbereiding op school was beperkt en wij waren het eerste leerjaar dat deel zou nemen aan dit project. Echte guinea pigs dus, en dat bleek ook toen het zo ver was. Het beeld dat ik destijds had van India was dat van een ontwikkelingsland, waarvan de inwoners over het algemeen arm waren en beperkte middelen hadden om de wereld te verkennen. Ik verwachtte dan ook dat Tanya behoorlijk onder de indruk zou zijn van Nederland en ons fijne huis. Wat moest het contrast met haar eigen leefomgeving immers groot zijn! Dat laatste klopte in elk geval wel: het contrast bleek enorm. Toen wij op de eerste dag een rondje wandelden door de wijk en we in gesprek raakten over de vele bootjes op het water die we onderweg tegenkwamen, vertelde Tanya over haar vaarervaringen. ‘Een enorm gedoe’ vond ze het: immers moest haar familie al een week van tevoren beginnen met alle voorbereidingen. Of beter gezegd, al het personeel, want er moest altijd ontzettend veel gebeuren. Eenmaal ingepakt moest de familie naar de haven gebracht worden en overstappen op een klein bootje om de haven uit te komen. Hun jacht paste namelijk niet in de haven. Dat was het moment dat ik besefte dat mijn stereotype beeld van een Indiër helemaal niet van toepassing was op Tanya. Wat bleek? Alle leerlingen die vanuit India naar Nederland waren overgevlogen zaten op een zeer prestigieuze school. En een paar meisjes bleken de dochter te zijn van een beroemde Bollywood ster. Toen ik dat besefte was ik totaal verwonderd en wist ik niet goed wat te zeggen. Ik negeerde het maar om zo niet ‘dom en onwetend’ over te komen. Achteraf geloof ik dat een goede voorbereiding en verdieping geholpen zouden hebben. En had ik juist het gesprek aan willen gaan over deze high class wereld binnen Mumbai.”

2. Een bundel dode babylama’s op een markt in Bolivia

Noa: “Drie jaar geleden bezocht ik La Paz, de officieuze hoofdstad van Bolivia. Ik had geweldige verhalen gehoord over de lokale markt in deze stad en besloot vol goede moed een bezoekje te wagen aan de beloofde kleurrijke kraampjes. Nadat ik ongeveer vijf minuten over de markt liep, stuitte mijn oog op iets ‘geks’. In een kraampje zag ik een bundeltje dode babylama’s aan het plafond hangen. Sommigen leken te slapen, maar anderen waren volledig verbrand of zwartgeblakerd. Geschrokken liep ik door, waarbij ik meteen dacht: “Wat ontzettend zielig dat ze hier zo met dieren omgaan”. Hierna begon het me op te vallen dat deze lama’s in bijna ieder marktkraampje waar ik langsliep te vinden waren. Ik besloot om een van de kraameigenaren te vragen waarom deze lama’s zo prominent aanwezig waren op de markt. Hij vertelde mij dat, wanneer een lama jonkies krijgt, er maar één het overleeft en de rest komt te overlijden. De jonkies die het niet overleven worden in Bolivia gebruikt in een ritueel om Pacha Mama (Moeder Aarde) te eren. Zij worden door families opgekocht, in een mand geplaatst vol geld, bloemen en snoepgoed en daarna verbrand. Hierna wordt de as onder het huis van de familie begraven, om hen voorspoed en geluk te brengen in de toekomst. Door in gesprek te gaan met de eigenaar kwam ik erachter dat iets waar ik in eerste instantie heel negatief naar keek, uiteindelijk onderdeel bleek te zijn van een ontzettend mooie, culturele traditie.”

3. Een bruiloft in Lahore, Pakistan

Rosanne: “Ik verbleef anderhalve maand in Lahore, Pakistan, voor de bruiloft van een Pakistaanse vriend die ik tijdens mijn studie in China had ontmoet. Hij had mij uitgenodigd om voor en na de bruiloft wat langer bij hem en zijn familie te blijven, en dus logeerde ik een heel aantal weken bij zijn familie in huis. Ik werd als een dochter opgenomen in het gezin, het was een hele ervaring. Het viel me op dat de zussen in mijn ogen weinig vrijheid hadden: ze hadden geen sleutel van het huis, stelden hun schema op, op basis van dat van hun broers en echtgenoten en werden door een chauffeur van huis naar huis gereden (dit was een bevoorrechte familie). Ik vond dat lastig om te zien omdat ik zelf ben opgegroeid met vrijheid en autonomie, en ervoer wisselende emoties zoals medelijden en soms zelfs schok over de manier waarop hun leven ingevuld werd. Ik probeerde dat te verbergen, want ik was natuurlijk enkel op bezoek. Maar toen kwam het gesprek over hoe mijn leven in Nederland eruit zag. Ik was destijds 25. Wat erg dat ik nog niet getrouwd was! En in de trein naar mijn werk? De dames rilden van afschuw. En helemaal alleen op een (semi)studentenkamer? Wat een drama! Wat een eenzaamheid! Waarom zou ik zo willen leven? De oooohs en aaaah waren niet van de lucht en ik ervoer een collectief gevoel van medelijden met mijn situatie in Nederland, terwijl ik kort daarvoor precies dezelfde emoties ervoer over hun situatie! Het heeft me geleerd dat niemands perspectief hetzelfde is. En dat het gesprek over deze verschillende perspectieven en voorkeuren – ook al ligt er in eerste instantie soms ongewild een oordeel over – een prachtige toevoeging is aan een wederzijds respectvol contact en een verbreding van mijn kijk op de wereld.”

4. Een hindoe bruiloft op Mauritius

Sophie: “In het eerste jaar van mijn opleiding besloot ik drie maanden op stage te gaan naar Mauritius, waar ik een fantastische tijd tegemoet ging. Een van de meest bijzondere ervaringen was een hindoe-bruiloft waarvoor ik werd uitgenodigd. Op een dag kwam ik terug van mijn stagebedrijf en vroeg mijn buurman me of ik mee wilde gaan naar de bruiloft van de collega van zijn vrouw. Op geheel Nederlandse manier antwoordde ik in eerste instantie dat het misschien wat vreemd was om als totale vreemde zomaar te verschijnen op de bruiloft van een ander. Na aandringen van mijn buurman besloot ik toch aan te sluiten en zodoende belandde ik in de enorme partytent vol kleurrijke doeken en kunstbloemen waarin de bruiloft werd gehouden. Eenmaal aan tafel voor het diner kreeg ik een blad voor mijn neus geserveerd (een groot bananenboom-achtig blad), en ik wist me geen raad. Wat was de bedoeling? Was het decoratie? Een soort servet? Enfin, ik koos voor de strategie “do as the locals do” en wachtte net zo lang tot ik kon spieken bij de andere gasten. Op dit blad kregen wij namelijk de traditionele zeven curries geserveerd, en dus bleek mijn decoratie/servet/vreemd voorgerecht gewoon mijn bord. Natuurlijk had ik kunnen vragen wat de bedoeling was, maar ik wilde overkomen alsof ik precies wist wat er van me werd verwacht. Ook heb ik de hele avond geprobeerd te onderscheiden wie de bruid was. Tot mijn buurman me uitlegde dat dit de avond voor de bruidegom was, en dat de bruid dus helemaal niet aanwezig was.”

5. WC-bezoek tijdens colleges in Canada

Noa: “Het leuke van rich points vind ik dat je ze overal en altijd kunt meemaken. Zo heb ik mijzelf flink verwonderd tijdens mijn studieperiode in Ontario, Canada. Tijdens mijn eerste drie-uur-durende college kwam ik er langzaam maar zeker achter dat we geen pauze zouden krijgen. Mensen stonden echter wel te pas en te onpas op om, zonder daar eerst toestemming voor te vragen, de collegezaal uit te lopen. Na dit een week te hebben zien gebeuren, concludeerde ik dat het in Canada, of in ieder geval op mijn universiteit, normaal was om de collegezaal ongevraagd te verlaten om naar de WC te gaan. Ik vond het toentertijd stom om dit bij iemand te checken, omdat ik niet ‘die rare buitenlander’ wilde zijn. Ik heb daarom gedaan wat ‘the natives’ ook deden en ben begonnen met zonder iets te zeggen opstaan en het lokaal uitlopen. Ik vond het de eerste keer zó spannend! Na een tijdje raakte ik er echter aan gewend, en moest ik, toen ik terugkwam in Nederland, juist hier weer wennen aan het andere systeem.”

6. De weg kwijt in Zuid-Korea

Karien: “Het was in 2017 in Zuid-Korea toen mijn vriend en ik ons hostel niet konden vinden nadat we de bus waren uitgestapt. Het was de tijd waarin je al gebruik kon maken van Google Maps om je bestemming te bereiken, dus de weg vragen was iets dat we niet heel vaak meer deden. Maar we kwamen er echt niet uit en spraken twee heren in pak aan. Wisten zij misschien waar ons guesthouse was? Ze kwamen zelfverzekerd over, schudden ja met hun hoofd en gingen ons voor. Vol vertrouwen liepen we erachter aan, maar na een half uur zoeken ebde dat vertrouwen weg. Ook de zelfverzekerdheid droop langzaam van de twee mannen af: ze waren nu duidelijk ook zoekende en belden rond. We probeerden het gesprek aan te gaan, maar verder dan wat onduidelijke handgebaren kwamen we niet meer. Na een uur bedankten we de heren en namen, zonder goed te weten waar we waren, toch maar afscheid. Zo kwamen we er nooit, dachten we inmiddels vermoeid en geïrriteerd. UIteindelijk kwamen we een taxi tegen, die vroegen we om ons af te zetten bij het guesthouse. Dat deed hij niet: hij vertelde dat het letterlijk twee straatjes verderop was. Een uur zoeken naar een plek die zo dichtbij was, met een zware backpack op de rug! Hoe kon ons dat overkomen? Achteraf realiseerden we ons dat de heren waarschijnlijk uit pure beleefd ja bleven zeggen op onze vraag of ze wisten waar ons hostel was uit, terwijl ze het niet écht wisten. We hadden wel geleerd dat de communicatie in Zuid-Korea indirecter ging en nee zeggen slechte etiquette was, maar in het moment zelf zagen we niet wat er gebeurde. Een volgende keer zouden we wat meer op de non-verbale communicatie gaan letten bespraken we, want achteraf gezien hadden we daar na een half uur toch wel wat hints uit kunnen oppakken.”

Wat zijn voor jou belangrijke rich points geweest? Onze cursus ‘Intercultureel Bewustzijn‘ draait om het leren erkennen en herkennen van voor jou belangrijke rich points.