Wereldburgerschap: wat betekent dat nu eigenlijk?

Om leerlingen bewust te laten worden van hun eigen plek in de wereld zijn veel docenten bezig wereldburgerschap vorm te geven. Maar wat betekent dit begrip nu precies? In dit blog geven we onze definitie van wereldburgerschap. En leggen we uit hoe we wereldburgerschap benaderen in onze trainingen en adviesopdrachten voor scholen. 

Onze definitie van wereldburgerschap

De definitie van wereldburgerschap die wij gebruiken, en ook staat omschreven in ons fundament, luidt: 

‘Wereldburgerschap uit zich in gedrag dat recht doet aan principes van wederzijdse afhankelijkheid in de wereld, de gelijkwaardigheid van mensen en de gedeelde verantwoordelijkheid voor het oplossen van mondiale vraagstukken.’

Binnen deze definitie vinden we de wederzijdse afhankelijkheid heel belangrijk. Een wereldburger zijn betekent niet alleen iets voor jezelf. Het gaat ook over jouw plek op de wereld en de manieren waarop jij samen met anderen voor de wereld kan zorgen. Werken aan wereldburgerschapsontwikkeling komt daarmee de ‘gezamenlijkheid’ op de wereld ten goede. Misschien dat onze slogan, ‘Verrijk je wereld’, het nog een stapje duidelijker maakt. Die gaat over het verrijken van je eigen leven met wat de wereld te bieden heeft, maar tegelijkertijd ook over het verrijken van de wereld met jouw bijdrage. Kortom: wereldburgerschap bij Globi gaat over jouw plek in het grote geheel. Over dat wat je in staat stelt de wereld een mooie plek te maken voor jezelf én de ander. 

Wereldburgerschap en belangrijke thema’s

Het NCDO-model voor wereldburgerschap (de NCDO was de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling) beschrijft acht categorieën van wereldburgerschap: globalisering, identiteit, diversiteit, mondiale betrokkenheid, verdeling, mensenrechten, vrede en conflict en duurzaamheid. Binnen Globi richten we ons specifiek op de eerste vier: globalisering, identiteit, diversiteit en mondiale betrokkenheid. De eerste vier zijn volgens ons een middel om kennis, houding en vaardigheden te ontwikkelen die bijdragen aan de verbetering van de laatste vier categorieën. Aandacht voor de eerste vier stelt je dus in staat om je ook op de andere vier categorieën te ontwikkelen. Voor ons ligt in de eerste vier thema’s daarmee de basis voor wereldburgerschapsontwikkeling binnen het onderwijs.

Wereldburgerschap voor professional én leerling of student

Hoe we binnen Globi aan deze invulling van wereldburgerschap werken? Dat doen we door wereldburgerschap binnen onderwijsinstellingen van twee kanten te benaderen:  

• Door ons te richten op de school en het onderwijspersoneel (de omgeving van de leerling). Ons adviestraject is daarvan een goed voorbeeld.
• En door ons direct te richten op de leerling (de wereldburger zelf). Denk bijvoorbeeld aan onze wereldfestivals.

In beide benaderingen vinden we houding heel belangrijk als start van interculturele ontwikkeling: het stimuleren van nieuwsgierigheid is de allereerste stap. Zonder een groei in houding, wat je beginpunt hierin ook is, is het toepassen van kennis en vaardigheden te weinig waardevol. Het meeste ‘gewin’ behaal je volgens ons dus door flink in houding te investeren, houding kun je zien als het fundament. Stimuleer nieuwsgierigheid, laat leerlingen zelf nadenken, geef ze kleine stukjes van de wereld mee en verbind dat met hun eigen wereld (hoe zie je China bijvoorbeeld terug in jouw wereld, waar komen je telefoon en computer vandaan?). Zo krijgt de wereld het meeste betekenis voor leerlingen, hoe klein ze ook zijn. Deze wijze sluit aan bij het procesmodel voor interculturele vaardigheden van Deardorff (2006). Hierin is interculturele ontwikkeling een cyclische en non-lineaire ontwikkeling die de nadruk legt op houding (attitude) als uitgangspunt. 

Twee concrete voorbeelden

Onze benadering van wereldburgerschap en focus op interculturele competenties zie je goed terug in ons Globi-Trotterspel. Daarin hebben we op een heel impliciete manier globalisering, identiteit, diversiteit en mondiale betrokkenheid verwerkt. Dat zit hem in de kennisvragen: wat weet je bijvoorbeeld van ontbossing, mensenrechten, dierenrechten en de klimaatcrisis? Maar ook in de dilemmavragen: wat kan jouw rol in verschillende interculturele situaties zijn? In de dilemmavragen stippen we identiteit en diversiteit aan, maar stellen we ook vragen die gaan over mondiale vraagstukken zoals het verdwijnen van koraalrif. Het gaat er dan om wat de leerling daarvan vindt, maar ook over hoe een leerling over dat soort onderwerpen met internationale leeftijdsgenoten het gesprek aan kan gaan. 

Een ander voorbeeld van hoe we onze benadering van wereldburgerschap gebruiken kunnen we halen uit de cursus ‘Vakoverstijgend werken aan wereldburgerschap en internationalisering’. Daarbinnen kijken we met docenten hoe we de visie op wereldburgerschap en internationalisering van een school een gedegen plek in de lespraktijk kunnen geven. Daarin komen natuurlijk de verschillende NCDO-thema’s terug, net als er vaak een centrale plek is voor de Sustainable Development Goals. Wanneer niet alle thema’s die wel terugkomen in de visie van de school voldoende terugkomen in het curriculum, zoeken we naar vakoverstijgende koppelingen en projecten die ingaan op globalisering, mondiale betrokkenheid, mensenrechten en vrede. Vaak doen docenten al heel veel aan deze thema’s, maar is dit nog niet expliciet zichtbaar en zijn zowel collega’s als leerlingen zich dus nog niet bewust van hun ontwikkeling op dit vlak. Door deze thema’s explicieter te maken groeit de betrokkenheid van leerlingen bij hun eigen (wereld)burgerschapsontwikkeling.

Wereldburgerschap op jullie school

Hoe scholen wereldburgerschap invullen en uitwerken is natuurlijk verschillend. Hebben jullie een definitie van wereldburgerschap? Wat valt er volgens jullie onder wereldburgerschap en hoe verwerk je dit in jullie onderwijs en curriculum? Ongeacht hoe je wereldburgerschap uitwerkt: het zichtbaar maken wat je eronder verstaat en hoe je eraan werkt is heel belangrijk. Daarmee creëer je de mogelijkheid om verbindingen te leggen. Én groeit het enthousiasme van docenten om er meer mee te gaan doen in hun vak. 

Hebben jullie nog geen duidelijke visie op wereldburgerschap? En wil je hier ondersteuning bij? Kijk dan eens naar onze strategiesessie Visie op internationalisering en wereldburgerschap.