“Het is beter om geïnteresseerd te zijn dan om interessant te zijn.”
Het ontbreken van verbinding tussen mensen komt vaak doordat we over elkaar oordelen. Er is een simpele oplossing: een nieuwsgierige houding aannemen. Wanneer we nieuwsgierig zijn naar de ander raken we als vanzelf betrokken. Maar hoe kunnen we (terug) in onze nieuwsgierigheid stappen? En wat is nieuwsgierigheid? We praten erover met Jason Fredrick, die gastlessen over nieuwsgierigheid geeft in het basis- en voortgezet onderwijs.
Wanneer werd jij nieuwsgierig naar nieuwsgierigheid?
Jason: “Ik was, bewust en onbewust, altijd al breed geïnteresseerd. Dat kon je tijdens de middelbare school ook zien aan de vakken die ik volgde. Ik deed het profiel natuur en techniek, maar had ook economie en kunst en pakte muzieklessen mee. Voor de roostermaker een drama natuurlijk, maar het paste bij me. Ik heb daarna ook een brede studie gekozen: Creative Technology. Daarin leer je over het hele maakproces van iets. Ik ontdekte tijdens die studie dat ik niet een maker ben van het fysieke, maar meer van het mentale. ‘Hoe komen we op nieuwe ideeën?’ en ‘Hoe zien we dat we iets op een andere manier kunnen doen?’: dat waren de vragen die mij bezighielden. Tijdens mijn vervolgstudie ‘Innovatie Management’ heb ik de vraag ‘Hoe ben je creatief?’ onderzocht. Ik ontdekte dat er in de wetenschap best veel bekend is over nieuwsgierigheid, maar dat veel van die kennis daar blijft hangen. Twee vragen waren leidend in dat onderzoek: ‘Waar ga ik zelf van aan (of uit)?’ en ‘Hoe breng ik dat wat er bekend is over nieuwsgierigheid over aan anderen?’. Vanuit daar ben ik Nieuwsgierig Denken gestart.”
Wat is volgens jou de waarde van nieuwsgierigheid?
Jason: “Nieuwsgierigheid is het vertrekpunt voor leren en ontwikkelen met plezier. En het houdt je gezond. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat nieuwsgierig blijven, je hersenen blijven uitdagen, het risico op het ontwikkelen van Alzheimer verlaagt. Onze wereld verandert in een hoog tempo, je weet vandaag nog niet welke beroepen er morgen belangrijk zijn. Als je een hoge mate van nieuwsgierigheid toont kun je mee veranderen en ben je flexibeler. Het kan je ook kracht geven om van jezelf te weten dat je altijd nieuwsgierig kunt zijn. Dat je, in welke situatie dan ook, altijd haakjes kan verzinnen om iets interessant te maken. In het kader van diversiteit is nieuwsgierigheid ook een houding waarmee je bruggen kunt slaan. Wat zit er achter iemands houding of mening? Waar komt die persoon vandaan, wat is diens wereldbeeld? Daarmee kun je de ander leren begrijpen. Dat betekent niet dat je het ook eens hoeft te zijn met de ander. Ik ben het heel vaak niet met iemand eens, maar kan vaak wel begrijpen waarom diegene iets denkt of doet.”
Bij Globi zien we nieuwsgierigheid naar anderen en naar andere culturen als essentieel om onderling begrip in de wereld te vergroten. Het is daarom een belangrijke houding voor wereldburgers. Hoe kijk jij daar tegenaan?
Jason: “Nieuwsgierigheid is vitaal voor ons als mens. Tegenwoordig waarderen we het ook meer, maar dat is niet altijd zo geweest. In gastlessen of workshops verwijs ik weleens naar een oud woordenboek uit 1970. Daarin staat nieuwsgierigheid omschreven als ‘benieuwd zijn naar iets dat niet voor je bestemd is’. Nieuwsgierigheid werd dus, nog niet zo lang geleden, gezien als iets negatiefs. “Alhoewel het nu steeds vaker in een positief daglicht staat vinden leerlingen het vaak nog spannend om iets te vragen en nieuwsgierig te zijn.”
Op je website noem je nieuwsgierigheid een superkracht en zeg je “Wie nieuwsgierig denkt staat open voor nieuwe ervaringen. Het loslaten van vooringenomenheid vormt hier de basis in.” Wat kun je doen om te ontdekken dat je een oordeel hebt? En hoe zet je dat oordeel opzij?
Jason: “Daarmee bedoel ik: kijk verder dan je eigen wereldbeeld en aannames en probeer die ook los te laten. Daarmee bedoel ik niet dat je er afstand van moet doen, maar wel dat je er even los van kunt komen om de wereld anders te bekijken. Hoe? Onderzoek eens waar je je informatie vandaan haalt, in welke kringen je je begeeft. Oftewel: onderzoek je eigen bubbel. Belangrijk is om dit op te schrijven en concreet te maken. Stap twee is kijken hoe je wat meer buiten je bubbel kan treden. Kun je ergens anders advies inwinnen, eens een andere krant lezen, een nieuwe plek bezoeken? Zoek dus de afwisseling op. We houden als mensen allemaal van gewoontes. Wat helpt is die alledaagse avonturen aan te gaan: eens een andere route naar school fietsen, andere muziek luisteren, nieuwe verbindingen maken, nieuwe vragen stellen.”
“Een gemakkelijke manier om buiten je bubbel te treden is alledaagse avonturen aan te gaan”
Jason Fredrick, Niewsgierig Denken
Je zegt ook: “Nieuwsgierige denkers luisteren en ervaren zonder direct te oordelen en kunnen zich bewust verplaatsen in perspectieven van anderen.” Bij Globi zien we multiperspectiviteit als een belangrijk onderdeel van burgerschap. Hoe zie jij de relatie tussen nieuwsgierigheid en multiperspectiviteit?
Jason: “Als ik het op scholen over nieuwsgierigheid heb, dan leg ik het wel eens uit als ‘een sprongetje maken’. Als de gedachte ‘Er is iets dat ik nog niet weet en er zijn verschillende deuren die ik kan openen om meer te weten te komen’. Reacties als ‘ik weet het al’ of ‘ik zal het nooit weten’: daarmee gooi je die deuren dicht en sluit je de mogelijkheid tot leren uit. Daarnaast is het besef dat er verschillende perspectieven mogen zijn belangrijk. Dat is het fundament voor een goed gesprek. Soms betekent dat veel vragen stellen, maar soms is het juist belangrijk je mond te houden en te luisteren. We geven graag onze eigen argumenten, zo laten we weten aan de ander dat we het snappen. Maar het is beter om geïnteresseerd te zijn dan interessant te zijn.”
“Het besef dat er verschillende perspectieven mogen zijn is het fundament voor een goed gesprek”
Jason Fredrick, Nieuwsgierig Denken
Verwondering en nieuwsgierigheid worden vaak in één adem genoemd. Hoe zie jij de relatie tussen deze begrippen?
Jason: “Ik zie verwondering als een moment waarop je even stil staat. Je ziet iets of ervaart iets dat je even de adem beneemt. Nieuwsgierigheid kan daarop volgen, omdat de verwondering maakt dat je vragen gaat stellen. Dan kom je dus weer in beweging. Overigens hoeft nieuwsgierigheid niet altijd een gevolg te zijn van verwondering: je hebt bijvoorbeeld ook opgelegde nieuwsgierigheid. Andersom hoeft verwondering ook niet altijd tot nieuwsgierigheid te leiden: je kunt ergens verwonderd naar kijken, maar daarna ook weer gewoon verder gaan zonder je er allerlei dingen over af te vragen.”
Met zelfvertrouwen in de wereld staan: dat is waar we bij Globi met onze programma’s aan werken. Op je website noem je dat nieuwsgierigheid bijdraagt aan zelfvertrouwen. Hoe doet het dat?
Jason: “Het besef dat het altijd mogelijk is om op onderzoek uit te gaan geeft zelfvertrouwen. Soms kom je in een situatie waarin je verstart. Het geeft je dan kracht om te bedenken dat je altijd iets kan onderzoeken, dat je jezelf daarmee in beweging kan brengen. Nieuwsgierigheid kan je in die zin een soort grip geven wanneer je in een onzekere situatie bent beland. Zo ook bij interculturele ontmoetingen die je in eerste instantie onzeker maken.”
Nieuwsgierigheid, luisteren en Story Circles
Nieuwsgierigheid en luisteren naar de ander: het zijn onderwerpen die in alle producten en diensten van Globi terugkomen. In de training ‘Cultuur in Dialoog – Schurende gesprekken’ oefenen docenten ermee door de methode Story Circles te gebruiken. Lees hier meer over deze methode. Wil je meer weten over de training ‘Cultuur in Dialoog – Schurende gesprekken’? Kijk dan hier.