Lesgeven over het Palestijns-Israëlisch conflict

Ontzet zijn we door de beelden vanuit het Midden-Oosten. Ontzet zijn ook onze leerlingen, én verward. Want wat is er nu aan de hand en hoe is dit zo gekomen? Er zijn vast ook een hoop leerlingen met een vraag of mening over wie goed is en wie fout. Er is veel om met elkaar te bespreken, maar hoe doe je dat? Hoe geef je ruimte aan leerlingen, maar stel je tegelijkertijd duidelijke kaders? Hoe houd je bij het bespreken van het conflict meerdere perspectieven voor ogen en hoe blijf je kritisch op je eigen referentiekader? In dit artikel bespreken we een paar zaken die wij belangrijk vinden en bronnen die je kunt gebruiken. 

Het belang van verbinding

Het eerste wat we met je willen delen is een stukje uit een artikel van Joris Luyendijk, voormalig Midden-Oosten-correspondent: 

“Wat daar gebeurt, werkt hier door. Menig Nederlander voelt zich intens betrokken bij de Palestijnse zaak, en dat is begrijpelijk gezien het uitzichtloos en bloedig onrecht dat Palestijnen al decennia treft. Anderen voelen juist intense verbondenheid met het Joodse volk, dat na duizenden jaren antisemitisme en pogroms op een schaal waar Hamas nog slechts van kan dromen, als geen ander een veilige plek verdient. Deze twee observaties zijn allebei waar. Ze kunnen naast elkaar bestaan in je hoofd. Ja, dat is harder werken, mentaal en emotioneel, om de menselijkheid te blijven zien van alle betrokkenen.”

We worden uitgedaagd een kant te kiezen, maar wat Joris Luyendijk zegt is dat je dat in deze kwestie niet hoeft te doen. Dat het belangrijkste wat we moeten blijven doen is oog hebben voor alle mensen, alle onschuldige burgers, die extreem lijden onder deze omstandigheden en ons niet moeten laten verleiden tot polarisatie en escalatie. 

De verbinding opzoeken is een belangrijke manier om polarisatie tegen te gaan. Om het andere perspectief te leren kennen en daar begrip voor op te kunnen brengen. Dat is natuurlijk niet voor iedereen makkelijk of mogelijk: hoe dichter je als persoon op het conflict staat, hoe lastiger dit wordt. Toch hebben we de afgelopen dagen een mooi voorbeeld gezien: zondag 15 oktober kwamen ongeveer 80 mensen, onder wie veel moslims en joden, samen naar aanleiding van de geweldsuitbarsting in Israël en Palestina in de ambtswoning van burgemeester Femke Halsema in Amsterdam. De Joods-Islamtische organisatie Yalla organiseerde de avond. En uit die avond is onder een paar aanwezige jongeren opnieuw een mooi, verbindend initiatief ontstaan. 

Lesgeven over het conflict

In plaats van tips te geven over leermiddelen en lesbrieven, delen we eerst graag deze interessante pagina van Ter Info, van de Universiteit van Utrecht. De pagina deelt een aantal zaken en vragen waar je over na kunt denken voor je je les inricht. Voorbeelden zijn: 

• Benoem zo kort en feitelijk mogelijk wat er aan de hand is 
• Benoem daarna dat er verschillende meningen kunnen zijn en zaken kunnen veranderen 
• Bedenk dan hoe je het gesprek wil vormgeven (hier schrijven we hieronder meer over). En of je dit nu moet doen. 
• Vraag je ook af: weet ik genoeg van het onderwerp? Heb ik er zelf, bewust of onbewust, al een mening over? 

Lees meer op de pagina van Ter Info zelf en raadpleeg ook de lijst met do’s en don’ts voor het bespreken van actuele gevoelige maatschappelijke thema’s in de klas. 

Het gesprek vormgeven 

Een duidelijk onderscheid in de manier waarop je het gesprek kan vormgeven, is het onderscheid in de academische aanpak en de persoonlijke aanpak van multidisciplinariteit,  beschreven in het onderzoek van Wansink, Timmer en Bronkhorst (2023). 

• De academische benadering van multidisciplinariteit: hier ligt de focus op  het onderzoeken van voorgeschreven, maatschappelijke perspectieven en het leren beargumenteren vanuit deze verschillende perspectieven (denk bijvoorbeeld aan een debat)
• De persoonlijke benadering van multidisciplinariteit: de focus ligt op het leren formuleren van het eigen perspectief en het luisteren naar, respect hebben voor en inleven in de ander, om zo verschillende meningen te exploreren in een meer open setting.

Hoewel je lesopzet in benadering puur academisch of persoonlijk kan zijn, is het daadwerkelijke gesprek in de klas lang niet altijd helemaal het een of helemaal het ander. Het kan zijn dat je benadering niet op één lijn is met die van de leerling en dat kan frictie veroorzaken. Een voorbeeld: wanneer je iemand vraagt een pro-Israël perspectief aan te nemen terwijl dat contrasteert met diens opvattingen, kan dat het leerdoel van multiperspectiviteit in de weg staan. Een manier om dat in goede banen te leiden is de frictie te benoemen en waardering uit te spreken voor de persoonlijke benadering die de leerling toepast. Om vervolgens daarna terug te gaan naar de oorspronkelijke opdracht. 

Natuurlijk kunnen de benaderingen ook beide toegepast worden in een les en kun je ze afwisselen. Het onderscheid helpt om je invalshoek te bepalen, kaders te stellen en de ruimte voor spontane en onverwachte reacties en situaties te bepalen. 

Lees het onderzoeksartikel hier

Leermiddelen

Tot slot verwijzen we naar de pagina van onze partner Expertisepunt Burgerschap voor een aantal concrete lestips. Denk aan korte video’s met uitleg en oefeningen met begrippen en termen die worden gebruikt bij het bespreken van het conflict. Ben je op zoek naar ondersteuning die je helpt conflicten als deze beter te bespreken, dan kun je ook eens kijken naar onze training Cultuur in Dialoog.