Inclusiviteit in onderwijs: iedereen in beeld

Inclusiever onderwijs, dat hebben we nodig! Dat stelde de Onderwijsraad in een advies van 2020. Maar wat betekent dat? De Onderwijsraad focust zich in haar advies op leerlingen met een beperking en hoe reguliere scholen ervoor kunnen zorgen dat deze leerlingen hun onderwijs kunnen volgen. Bij Globi leggen we de focus anders, namelijk op de diverse achtergronden van leerlingen. Het hogere doel is hetzelfde: gelijke kansen voor ieder kind en de school als een plek waar alle leerlingen zich thuis voelen.

Iedereen thuis in inclusief onderwijs

De Onderwijsraad deed de stelling over inclusief onderwijs in een advies aan de minister van Basis- en Voortgezet onderwijs en Media in juni 2020. Ze schetste daarin een perspectief hoe het onderwijs in het po en vo op lange termijn inclusiever kan worden. Het advies was een reactie op beleid dat vijf jaar lang gericht was op passend onderwijs. 

Inclusief onderwijs versus passend onderwijs

Passend onderwijs is onderwijs dat ervan uitgaat dat leerlingen met een beperking naar een reguliere school gaan onder de voorwaarde dat zij zich kunnen aanpassen aan het schoolsysteem. Lukt dat niet omdat er onvoldoende ondersteuning is? Dan gaan zij vaak naar speciaal onderwijs. Inclusief onderwijs is onderwijs dat zich juist aanpast aan het kind, en niet andersom. Het systeem achter inclusief onderwijs moet dus zo ingericht zijn dat alle kinderen met elkaar naar school kunnen gaan.

Globi’s invulling van inclusief onderwijs

Misschien denk je ondertussen: wat heeft Globi, een organisatie die zich richt op internationalisering en wereldburgerschap, hiermee te maken? Laat het ons uitleggen: wij zien inclusief onderwijs breder. Wij zien inclusief onderwijs als onderwijs waarbinnen iedereen gelijke kansen geniet. Ongeacht hun beperking of behoefte aan ondersteuning, maar ook ongeacht hun sekse, religieuze of culturele achtergrond. Bij Globi ondersteunen we scholen en onderwijsorganisaties (in het vo, po, mbo, hbo en wo) in het inclusiever maken van het onderwijs door ons te focussen op de verschillende culturele achtergronden van leerlingen en medewerkers. Door onderwijs aan te bieden dat rekening houdt met meerdere (culturele) perspectieven, geloven we dat we kansenongelijkheid tegen kunnen gaan. Inclusiever onderwijs geeft iedereen de kans om, in de klas, in  aanraking te komen met meerdere perspectieven. En dat is van groot belang voor hun persoonlijke ontwikkeling

Nederlands onderwijs en een eenzijdig perspectief

Waaruit blijkt dat het Nederlandse onderwijs nog niet erg inclusief is? We geven je een voorbeeld. De leerlingenpopulatie op basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs is een stuk diverser dan vroeger. Maar daar zijn scholen vaak nog niet (voldoende) op ingericht. Neem als voorbeeld het probleem dat deze lezer van het Parool aankaart. Leraren hebben de kracht de toekomst van leerlingen te sturen, soms zelfs te bepalen. Maar wat als de lerarenpopulatie van een school sterk afwijkt van de leerlingenpopulatie? Als er geen voorbeelden zijn waar leerlingen zich mee kunnen identificeren? Wat als docenten leerlingen moeilijker begrijpen omdat hun leven zo ander is dan dat van hen? Oftewel: wat als het perspectief van het onderwijsteam tamelijk eenzijdig is?

Hoe selecteer je de inhoud van je onderwijs? 

Een ander voorbeeld, of eigenlijk een andere vraag: hoe inclusief is de materie die je onderwijst? Hoe selecteer je onderwerpen en lesmateriaal? In 2017 startten The Black Archives, De Correspondent en FunX het initiatief ‘Verzwegen Geschiedenis‘, omdat er binnen het vak geschiedenis op scholen nauwelijks aandacht werd besteed aan bijvoorbeeld het Nederlandse slavernijverleden. Aan onderwerpen die ons laten zien hoe Nederland is opgebouwd én verklaren hoe we naar elkaar kijken. Opnieuw een initiatief dus, om het perspectief binnen scholen veelzijdiger te maken.

“Werken aan inclusief onderwijs betekent voor Globi het verrijken van het onderwijs met verschillende, voor alle leerlingen betekenisvolle perspectieven”

Zijn inclusiviteit en diversiteit hetzelfde?

Vaak worden de termen en inclusiviteit en diversiteit in één adem genoemd. Of zelfs door elkaar gebruikt. Ze hebben met elkaar te maken, natuurlijk, maar er is een belangrijk verschil tussen inclusiviteit en diversiteit. Diversiteit is gericht op verschillen en de mix van verschillende achtergronden. Inclusie gaat over hoe we met die verschillen en die mix omgaan, en dus over gedrag, waarden en regels. Inclusiviteit is gericht op onderlinge verbondenheid en het inzetten van ieders uniekheid. 

Inclusief onderwijs in de praktijk: zo kun je (simpel en klein) beginnen

Wil je binnen jullie school of onderwijsorganisatie aan de slag met inclusiviteit? Ons advies is om te beginnen bij het begin: jezelf verdiepen in het onderwerp en leerlingen hierin meenemen. We hebben een paar toegankelijke kijktips waarmee je een eerste stap kan zetten om inclusiever onderwijs in de praktijk te brengen: 

Films met een verrijkend perspectief

We kwamen laatst dit filmlijstje tegen bij Codedi, een organisatie die eraan werkt de cultuursector in Nederland inclusiever te maken, en willen het je niet onthouden. Stuk voor stuk zijn het films die je, met een prachtig uitgewerkt verhaal, laten kennismaken met een perspectief dat je misschien nog niet kende.

Videoportretten over levensbeschouwelijke identiteit 

De organisatie Nieuw Wij wil mensen met verschillende achtergronden met elkaar verbinden en ervoor zorgen dat iedereen zich thuis voelt in onze maatschappij. Op hun website vind je ‘Stories of Belonging’: vijf videoportretten van jongeren uit verschillende culturele en levensbeschouwelijke gemeenschappen. In de woorden van Nieuw Wij: “De video’s laten zien hoe de jongeren hun identiteit vormgeven. Hoe zij zich bewegen in en tussen verschillende werelden. Op welke plekken zij zich thuis voelen. En hoe zij in kwetsbaarheid en kracht verbinding blijven maken met hun omgeving.”

Documentaire –  Ik alleen in de klas 

Documentaire over elf gekleurde jongeren die hun ervaringen met gevoelens over uitsluiting delen. In een rollenspel spelen ze herinneringen na die een blijvende indruk op hen hebben gemaakt. De gevoelens die naar boven komen en gesprekken die gevoerd worden zijn een mooie aanleiding om in de klas of collegebanken verder te praten over dit thema. 

Inclusiever lesgeven: cultureel responsief lesgeven

Van lesmaterialen en inspiratie naar lesgeven: hoe doe jij dat? Sta je als docent open voor andere normen en waarden? Ben je je bewust van je eigen normen en waarden die je mee de klas of het college in brengt? Besteed je aandacht aan andere culturele achtergronden in je onderwijs, bijvoorbeeld door vanuit een ander perspectief (dan het Europese) te kijken? Verdiep je ook eens in de term ‘cultureel responsief lesgeven’, een onderwerp waar wetenschappelijk docente Sabrina Alhanachi zich mee bezig houdt. Inclusiviteit is niet een onderwerp om alleen buiten je normale lespraktijk  aandacht aan te besteden. Het gaat er juist om de ‘normale gang van zaken’ goed te onderzoeken en waar nodig aan te passen. 

Meer leren over inclusief lesgeven? Misschien is onze training Intercultureel Bewustzijn iets voor jou!